Spiral Nedir, Spiral Kayması Nasıl Olur?

Doğum kontrol yöntemlerinin büyük bir çoğunluğu kadınlara yöneliktir. Kullanım kolaylığı ve etkili koruma sağlayan seçeneklerin tercih edilme oranı her zaman için daha yüksektir. Spiral veya rahim içi araç (RİA) olarak bilinen doğum kontrol yönteminin etkisi oldukça uzun vadelidir. Geçmişten günümüze dek yaygın olarak kullanılan spiral,  bazı durumlarda bulunduğu yerden hareket edebilir. Spiral kayması belirli bir süre içerisinde teşhis edilememesi halinde sağlık açısından ciddi riskler oluşturabilir.

Spiral nedir, neden kullanılır?

Spiral, gebeliği önlemek amacıyla kullanılan küçük ve T şeklinde bir cihazdır. Genellikle esnek plastikten imal edilir. Uzun süreli hamileliği önleme veya acil doğum kontrolünde kullanılır. Spiralin yerinde olduğundan emin olmak ve istenildiği zaman çıkarılmasına yardımcı olmak için iki adet ince ip takılıdır.

İki farklı spiral türü vardır:

Hormon içerikli spiraller, yumurtlamayı önlemek için progestin hormonunu serbest bırakır. Ayrıca, servikal mukusun kalınlaşmasına yardımcı olarak spermin rahime ulaşmasını ve bir yumurtayı döllemesini zorlaştırır. Hormonal spirallerin koruma süresi genellikle 5 yıldır.

Diğer spirallerde ise, spiralin gövde ve kollarında bakır sarılıdır. Bakır, spermin yumurtaya ulaşmasını engellemeye yardımcı olur ve endometriyum adı verilen rahim iç duvarının yapısını değiştirir. Böylece, döllenmiş bir yumurtanın rahime yerleşmesi zorlaşır. Bu tür spirallerin koruma süresi 10 – 12 yıldır.

Hiçbir doğum kontrolü %100 etkili değildir. Spiral, en yüksek koruma oranına sahiptir ve doğru kullanıldığı takdirde %99,8 oranında etkilidir.

Kimler spiral kullanabilir?

Doğum kontrol hapı, hormon iğneleri, diyafram gibi düzenli kullanım gerektiren yöntemlerin uygulama zorluğu nedeniyle birçok kadın spirali tercih etmektedir. Ancak herhangi bir doğum kontrol yöntemi tercih etmeden önce tıbbi geçmiş, sağlık durumu, bazı fiziksel muayene veya bazı tetkiklerin incelenmesi gerekebilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara yakalanma riski düşük olan ve gebelik planlaması halinde doğurganlığını hızlı bir şekilde geri kazanmak isteyen kadınlar için spiral kullanımı uygundur.

Aşağıda belirtilen bazı koşullarda ise spiral kullanımı tercih edilmemelidir:

• Pelvik enfeksiyonu veya cinsel yolla bulaşan enfeksiyonunun olması,
• Hamilelik şüphesinin bulunması,
• Rahim veya rahim ağzı kanseri teşhisi konulması,
• Açıklanamayan vajinal kanamaların olması,
• Tıbbi geçmişte ektopik gebelik yaşanması,
• Baskılanmış bir bağışıklık sistemine sahip olunması halinde spiral kullanılamamaktadır.

Ayrıca; akut karaciğer hastalığı veya sarılık varsa hormon içerikli spiraller, bakır alerjisi durumunda da bakır spiraller tavsiye edilmemektedir.

Spiral kayması nedir?

Spiral, uzun yıllardır kullanılan ve etkisi kanıtlanmış olan bir doğum kontrol türüdür. Fakat bazı fiziksel veya çevresel etkenler nedeniyle spiral kayması olarak adlandırılan komplikasyon görülebilir. Spiral kayması, spiralin bulunması gerektiği yerden başka bir bölgeye hareket etmesidir. Oldukça nadir görülen bu durumun oluşma ihtimali %10 oranındadır.

Spiral kayması, erken teşhis halinde müdahale edilerek düzeltilebilir. Fakat bazı spiral kayması vakalarında rahim iç astarının delinmesi, diğer iç organlara karışabilmesi gibi ciddi riskler oluşabilir. Spiral kaymasını önlemek için düzenli olarak jinekolojik muayene planlaması yapılmalı ve bu nedenle meydana gelebilecek belirtiler dikkatle takip edilmedir.

Spiral kayması belirtileri nelerdir, neden olur?

Spiral kaymasının en yaygın nedeni, spiralin doğru bir şekilde yerleştirilememiş olmasıdır. Tam olarak yerleştirilemeyen spiraller zaman içerisinde başka yönlere doğru hareket edilebilir. Bu durumu önlemek için, ilk uygulamadan sonra mutlaka kontrol muayenesi yapılmalıdır.

Doğumdan kısa bir süre sonra takılan spirallerin de kayma ihtimali fazladır. Doğum sebebiyle rahim ağzının yeteri düzeyde toparlanamaması halinde spiralin başarılı bir şekilde yerine yerleştirilememe riski bulunmaktadır. Çok sayıda doğum yapmış kadınlarda rahim ağzının genişlemiş olmasından dolayı spiral kayması oluşabilir.

Spiral kaymasının birçok belirtisi mevcuttur:

• Cinsel ilişki esnasında ağrı:

Bazı kadınlar normal bir spiral uygulamasından sonra dahi cinsel ilişki sırasında gerçekleşen birtakım pozisyonların rahatsızlık verdiğini belirtmiştir. Ancak, aniden gelişen şiddetli acı veya ağrı spiral kaymasının işareti olabilir.

• Anormal adet kanamalar ve lekelenme:

Bakır spiraller, genellikle adet süresini ve kanama miktarını arttırmaktadır. Hormon içerikli spirallerde ise rahim iç duvarını incelten etki bulunduğu için, kanama miktarı daha az olmaktadır. Spiral uygulamasından sonra sıkça oluşan lekelenme veya alışılmadık derecede ağır adet dönemleri, spiral kayması nedeniyle meydana gelebilir.

• Anormal vajinal akıntı:

Beyaz, şeffaf ve kokusuz akıntı her kadında olabilen normal bir durumdur. Bununla birlikte kötü kokulu, renkli ve anormal görünümlü akıntılar spiral kayması belirtileridir.

• Şiddetli ağrı ve kramp:

Spiralin yerleştirildiği ilk günlerde bir miktar kramp oluşması normaldir. Ancak, farklı zamanlarda anormal derecede kramp ve ağrıların görülmesi halinde spiralin yer değiştirmiş olması muhtemeldir.

• Spiralin hissedilmesi:

Normal koşullarda cinsel birliktelik esnasında erkeğin spirali hissetmesi mümkün değildir. Uygun şekilde yerleşmemiş ise spiral hissedilebilir.

• İplerin farklı uzunlukta olması veya bulunamaması:

Spirallerde aynı uzunlukta iki adet ip bulunmaktadır. İlk ip, spiralin çıkarılmak istendiği zaman kullanılmaktadır. İkincisi ise, cihazı takip etmeye yardımcı olmak ve spiralin kaymadığından emin olmak için mevcuttur. İplerin birbirinden farklı boyutta olması veya ikisinin de kaybolması, spiralin kaymış olduğunu gösterecektir.

Spiral kayması halinde neler yapılmalıdır?

Spiral kayması teşhisi sonrasında, spiralin bulunduğu yerden çıkarılması gerekir. Kayan bir spiral, genellikle rahim ağzı çevresinde bulunur. Ultrason veya fiziksel muayeneyle yeri tespit edilen spiraller forseps gibi yöntemlerle çıkarılabilir. Hafif bir çekim ile çıkmaması halinde ilave yöntemler de kullanılabilir.

Rahim iç duvarına takılı bulunan veya iç organlara yerleşen spirallerin tespiti için ayrıntılı görüntüleme tetkikleri kullanılabilir. Spirali çıkarmak için ise histeroskopi gerekebilir. Anestezi ile gerçekleştirilen cerrahi işlem sırasında histeroskop için rahim ağzı genişletir, rahime ulaşılır ve spiral çıkarılır. Operasyon, yaklaşık yarım saat içerisinde tamamlanır.

Jin. Op. Dr. Mürüde Çakartaş Dağdelen

Mürüde Çakartaş Dağdelen 24 Nisan 1977’de Kıbrıs Yeşilyurt’ta doğdu. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İngilizce bölümünden mezun oldu.