Kıbrıs Tüp Bebek MerkeziKısırlıkTranslokasyon Nedir?

Translokasyon Nedir?

Vücudumuz milyonlarca hücreden oluşur. Çoğu hücre tam bir gen seti içerir. Genler, vücudun gelişimini ve nasıl çalıştığını kontrol eden bir dizi talimatlardır. Ayrıca göz rengi, kan grubu, boy uzunluğu gibi birçok özellikten de sorumludurlar.

Genler, kromozom adı verilen küçük iplik benzeri yapılarda bulunur. Genellikle çoğu hücrede 46 adet kromozom bulunur. Kromozomlarda, doğru miktarda kromozom materyaline sahip olunması önemlidir. Kromozomun bir kısmının eksik veya fazla olması sağlık problemlerine yol açabilir. Translokasyon da bu problemlerden biridir.

İçindekiler

Translokasyon nedir?

Sağlıklı her bireyde, anneden ve babadan aktarılan 23 çift kromozom bulunmaktadır. 1 ve 22 kromozom arasındaki çiftler hem erkeklerde hem de kadınlarda aynı görünür, bunlara otozom denir. Bununla birlikte, cinsiyet kromozomları olarak bilinen 23. çift, erkeklerde ve kadınlarda farklıdır. X ve Y olarak bilinen iki cinsiyet kromozomu vardır. Kadınlarda iki X kromozomu (XX) bulunurken, erkeklerde bir X kromozomu ve bir Y kromozomu (XY) bulunur. Kromozomlarda ve kromozomları oluşturan materyallerde anormal bir durum bulunması halinde öğrenme güçlükleri, gelişimsel gecikme ve kronik sağlık sorunların meydana gelebilir.

Translokasyon, kromozomların olağandışı bir düzenlemesi olduğu anlamına gelir. Bu problemin oluşmasında iki farklı ana faktör vardır. Bunlar;

Yumurtanın / spermin oluşumu sırasında ya da gebe kalma sürecinde kromozomlarda bir değişiklik meydana gelebilir.
Değiştirilmiş bir kromozom düzenlemesi anneden veya babadan miras alınır.

Translokasyonların resiprokal ve Robertsonian olmak üzere iki farklı türü vardır.

1-) Resiprokal translokasyon nedir?

Karşılıklı translokasyon olarak da adlandırılan resiprokal translokasyon, bir kromozomun bir kısmı başka bir kromozom ile değiştirildiğinde meydana gelir. Translokasyonlar, genomun fonksiyonel kısımlarını bozabilir ve fenotipik sonuçlarla protein üretimi için etkileri olabilir.

Resiprokal translokasyonlar genellikle dengelidir ve bu nedenle belirgin etkileri olmayabilir. Bununla birlikte, genetik materyalin değiştirildiği kromozom çifti birlikte kalmazsa, ebeveynlerin bebeklerinde dengesiz hale gelebilirler. Dengesiz translokasyonlar, eksik genlere veya klinik etkiye sahip olabilecek ekstra gen kopyalarına neden olabilir.

Karyotip kullanarak büyük translokasyonları görmek mümkündür. Ancak daha küçük translokasyonlar yalnızca mikrodiziler ve sekanslama kullanılarak tespit edilebilir.

2-) Robertsonian translokasyon nedir?

İki akrocentrik kromozomun (13, 14, 15, 21 ve 22.kromozom) sentromerlerinde veya yakınında, daha sonra bir kromozom oluşturmak için uzun kollarının kırılması ve kaynaşmasıyla oluşur. Dolayısıyla bir Robertsonian translokasyon taşıyıcısındaki toplam kromozom sayısı 45’e düşmüş olur.

Önemli genetik materyalin kazanımı veya kaybı meydana gelmediği için Robertsonian translokasyon taşıyıcıları genellikle normaldir. Dünya nüfusunda 1000 kişiden 1’inde görülür ve en yaygın olanı 13 ile 14. kromozomlar arasındaki füzyondur.

Robertsonian translokasyon Down sendromu ile ilişkili midir?

Down sendromu, bir kromozom kırıldığında ve başka bir kromozoma bağlandığında ortaya çıkan bir durumdur. Bu durumda, üç adet 21 kromozom vardır, ancak 21 kromozomdan biri başka bir kromozoma bağlıdır. Ekstra oluşan 21.kromozomdaki genetik materyal, Down sendromuna neden olur. Translokasyon; Down sendromunda fazladan 21 kromozom 14 kromozoma veya 13, 15 veya 22 gibi diğer kromozom sayılarına eklenebilir.

Bir bebekte translokasyon bulunduğunda, translokasyonun kalıtsal olup olmadığını öğrenmek için ebeveynlerin kromozomlarına bakılır. Ebeveynlerden birinin translokasyon kromozomu varsa, bebeğin translokasyonu o ebeveynden aldığını bilinir. Ebeveyninin her hücresinde toplam 45 kromozomu bulunsa dahi normal ve sağlıklı olabilir. Bunun nedeni, ebeveynin her kromozomdan yalnızca iki kopyası olmasına rağmen, bu kromozomlardan ikisinin birbirine bağlı olmasıdır. Bir kişinin fazladan veya eksik kromozom materyali olmayan düzenlemesi olduğunda, kişinin dengeli bir translokasyona sahip olduğu söylenir.

Dengesiz translokasyon sonuçları nelerdir?

Kromozom materyallerinin kaybolmaması veya kazanılmaması için kromozomlar yeniden düzenlendiğinde bu durum dengeli translokasyon olarak tanımlanır. Dengeli bir translokasyon taşıyan kişi genellikle bu durumdan ve haberdar değildir. Önemli olan tek kriter, dengeli translokasyonu bulunan bireyin çocuğuna dengesiz translokasyon aktarılabilmesidir. Ebeveynlerden biri dengeli bir translokasyon taşıyorsa, çocuklarının fazladan bir kromozom parçası olduğu dengesiz translokasyonu kalıtım yoluyla alması mümkündür.

Her iki ebeveynin kromozomu normal olmasına rağmen, çocukta translokasyon geliştiği de görülebilir. Bu durumda ebeveynlerin translokasyona sahip başka bir çocuğu olma olasılığı düşüktür.

Dengesiz translokasyonu olan bir çocuğun; öğrenme güçlüğü, gelişimsel gecikme ve sağlık sorunları olabilir. Engelliliğin ciddiyeti, hangi kromozomların hangi kısımlarının dahil olduğuna ve ne kadar eksik veya ekstra kromozom materyalinin olduğuna bağlıdır. Bunun nedeni ise kromozomun bazı kısımlarının diğer kısımlardan daha önemli olmasıdır.

Translokasyon olup sağlıklı gebelik yaşanılabilir mi?

Translokasyona sahip birçok insanın sağlıklı çocukları vardır. Bu durumda translokasyon bulunan ebeveynlerin normal kromozom dizilimi olan bir çocuğu olabilir veya ebeveyninde olduğu gibi dengeli bir translokasyona da sahip olabilir.

Dengeli translokasyon vakalarında doğal yolla gebe kalma ve canlı doğum mümkündür. Ancak; gebe kalma konusunda daha fazla zorluk yaşayabilir ve tekrarlayan düşük yapma riski olmayanlara göre daha büyük risk altındadır. Erkek ya da kadın partnerin dengeli bir translokasyonu olduğunda, düşük yapma riski neredeyse %50 oranında artacaktır. Fetüste kromozomal dengesizlik arttıkça düşük yapma olasılığı da yükselecektir.

Tüp bebek tedavisi esnasında uygulanabilen preimplantasyon genetik tanı (PGT), başarılı bir gebelik ve canlı doğum şansını artırır. Ayrıca, ebeveynlerle de genetik bir bağlantı sağlar. Tüp bebek ve tanı testi maliyetlidir, fakat yalnızca dengesiz kromozomal translokasyon olmayan embriyoların rahime aktarılmasına yardımcı olabilir. Yapılan araştırmalar, PGT prosedürünün dengeli translokasyona sahip çiftler için düşük oranlarının azaltılmasında güvenilir bir yaklaşım sunduğunu göstermiştir.