HPV aşısı, insan papilloma virüsüne (HPV) karşı koruma sağlayan, kanser önleyici bir aşıdır. Rahim ağzı kanserinin en önemli nedeni olan HPV, cinsel yolla bulaşan en yaygın virüslerden biridir. Ancak sadece kadınları değil, erkekleri de etkileyebilir ve genital siğillerden ağız-yutak kanserine kadar farklı sağlık sorunlarına yol açabilir.

HPV aşısı, bu virüsün en riskli türlerine karşı bağışıklık geliştirir ve özellikle rahim ağzı kanseri başta olmak üzere birçok HPV kaynaklı hastalığın önlenmesinde önemli rol oynar. Aşının kimlere, ne zaman ve hangi dozlarla yapılması gerektiği konusunda ise toplumda hâlâ birçok soru işareti var.

Bu yazıda, HPV aşısının ne işe yaradığını, kimlerin bu aşıyı yaptırması gerektiğini ve aşılama sürecinin nasıl ilerlediğini net ve anlaşılır bir şekilde açıklıyoruz.

HPV Nedir ve Neden Tehlikelidir?

HPV (Human Papilloma Virus), cinsel yolla bulaşan ve vücutta siğil ya da kanser gelişimine neden olabilen bir virüstür. Bugüne kadar 200'den fazla tipi tanımlanmıştır. Bunlardan bazıları yalnızca ciltte veya genital bölgede siğil yaparken, bazıları ise hücre yapısını bozarak kanserleşmeye yol açabilir.

HPV virüsü çoğunlukla belirti vermez. Taşıyan kişiler farkında olmadan virüsü başkasına bulaştırabilir. Korunmasız cinsel temas, en yaygın bulaşma yoludur. Ancak ortak havlu, iç çamaşırı ya da jilet gibi kişisel eşyaların paylaşımı da nadir de olsa bulaşmaya neden olabilir.

Neden bu kadar tehlikelidir?

Sessiz ilerler: HPV taşıyan kişilerin büyük çoğunluğunda uzun süre hiçbir belirti görülmez.
Kansere zemin hazırlar: Özellikle HPV tip 16 ve 18, rahim ağzı kanserlerinin %70'inden fazlasında tespit edilir.
Tek bir temas yeterlidir: Virüsle enfekte olmak için tam cinsel ilişki şart değildir. Deri teması da bulaşma için yeterlidir.
Kadınları ve erkekleri etkiler: Kadınlarda rahim ağzı, vajina, anüs kanseri; erkeklerde ise penis, anüs ve ağız içi kanserleri ile ilişkilidir.

HPV ile enfekte olan çoğu kişi, virüsü bağışıklık sistemiyle birkaç yıl içinde vücudundan temizler. Ancak bazı vakalarda virüs vücutta kalır ve hücre yapısını bozarak kansere dönüşebilecek anormal değişikliklere yol açar. Bu nedenle korunma, erken teşhis ve aşılama son derece kritik öneme sahiptir.

HPV Aşısı Nedir, Nasıl Çalışır ve Ne İşe Yarar?

HPV aşısı, insan papilloma virüsünün en tehlikeli türlerine karşı bağışıklık kazandıran bir koruyucu aşıdır. Rahim ağzı kanseri başta olmak üzere HPV’nin yol açtığı pek çok hastalığın önlenmesinde etkilidir. Aşı, canlı virüs içermez; bu nedenle hastalık oluşturmaz, sadece bağışıklık sistemini uyarır.

HPV aşıları, vücuda virüsün yüzey proteinine benzer yapılar enjekte ederek çalışır. Bağışıklık sistemi bu yapıları tanıyarak virüse karşı antikor üretir. Bu sayede kişi, gerçek HPV ile karşılaştığında virüsü etkisiz hale getirecek savunmayı önceden oluşturmuş olur.

HPV aşısı neye karşı koruma sağlar?

Rahim ağzı kanseri (serviks kanseri)
Genital siğiller
Vajina, vulva, anüs ve penis kanserleri
Ağız ve boğaz (orofaringeal) kanserleri

Aşı, özellikle HPV tip 16 ve 18 gibi yüksek riskli türlere karşı güçlü bir koruma sağlar. Aynı zamanda tip 6 ve 11 gibi siğil yapan düşük riskli türlere karşı da etkilidir. Bazı aşılar 9 farklı HPV tipine karşı koruma sağlayarak geniş kapsamlı bir bağışıklık sunar.

HPV aşısının amacı nedir?

HPV aşısı, tedavi edici değil, önleyici bir uygulamadır. Zaten virüsle enfekte olmuş kişilere değil, virüsle henüz karşılaşmamış bireylere önerilir. Bu nedenle aşının etkili olabilmesi için cinsel temas başlamadan önce uygulanması en ideal seçenektir.

HPV Aşısı Kimlere Yapılır?

HPV aşısı, hem kadınlara hem erkeklere belirli yaş aralıklarında önerilen koruyucu bir uygulamadır. Aşının en yüksek koruyuculuğu, cinsel temas başlamadan önce yapılmasıyla elde edilir. Ancak bazı durumlarda ileri yaş gruplarına da önerilebilir.

HPV aşısı hangi yaş grubuna önerilir?

9–14 yaş arası: En ideal dönemdir. Bu yaş grubunda bağışıklık yanıtı daha güçlü olur.
15–26 yaş arası: Aşı halen etkilidir, özellikle cinsel temas başlamadan uygulanması tercih edilir.
27–45 yaş arası: Bu gruba aşı yapılabilir, ancak karar bireysel risk değerlendirmesiyle verilir. Virüsle karşılaşmamış kişilerde koruma sağlanabilir.

Kadınlar için öneriler:

Tüm genç kızlara, tercihen 11–12 yaşlarında yapılmalıdır.
Rahim ağzı kanseri riski yüksek olan kadınlar için özellikle önemlidir.
Daha önce HPV enfeksiyonu geçirmiş olsa bile, farklı HPV türlerine karşı koruma sağlayabilir.

Erkekler için öneriler:

Erkek çocuklar da 11–12 yaşında aşılanmalıdır.
HPV, erkeklerde de siğil ve bazı kanser türlerine yol açabilir.
Aşı, virüsün cinsel yolla yayılımını azaltarak toplum bağışıklığına katkı sağlar.

Kimler için önceliklidir?

Aşılanmamış ergenler ve genç yetişkinler
Bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler (HIV pozitif, organ nakli hastaları vb.)
Çok eşlilik öyküsü olanlar veya yüksek riskli partner geçmişi bulunanlar
Erkek erkeğe cinsel temas öyküsü olan bireyler

HPV aşısı yaptırmak için aktif cinsel yaşamın olmaması bir avantaj olsa da, daha önce HPV ile karşılaşmış kişilerin de aşıdan fayda görme ihtimali vardır. Bu nedenle yaşa, cinsel geçmişe ve bağışıklık durumuna göre hekim önerisiyle aşı planlaması yapılmalıdır.

HPV Aşısı Nasıl Uygulanır, Kaç Doz Yapılır?

HPV aşısı, kas içine uygulanan ve belirli aralıklarla tekrarlanan dozlarla yapılan bir aşıdır. Genellikle üst kol bölgesine enjeksiyon şeklinde uygulanır. Aşının dozu, kişinin yaşı ve sağlık durumuna göre belirlenir.

Kaç doz HPV aşısı yapılır?

Aşı dozu yaşa göre değişir:

9–14 yaş arası bireyler:

2 doz yeterlidir.
1. dozdan sonra ikinci doz, 6–12 ay içinde yapılır.
İki doz arası minimum 5 ay olmalıdır.

15 yaş ve üzeri bireyler:

3 doz önerilir.
Aşılama takvimi:
- 1. doz: ilk gün
- 1. doz: 1–2 ay sonra
- 1. doz: 6 ay sonra (ilk dozdan itibaren)

Bağışıklığı baskılanmış bireyler (her yaşta):

3 doz mutlaka uygulanmalıdır.
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde vücut, daha güçlü bağışıklık için ek doza ihtiyaç duyar.

Aşı sürecinde dikkat edilmesi gerekenler:

Aşı aç ya da tok karna yapılabilir.
Diğer aşılarla aynı gün yapılmasında sakınca yoktur.
Aşı sonrası hafif kol ağrısı, baş dönmesi veya yorgunluk hissi olabilir – bu belirtiler genellikle kısa sürelidir.
Tüm dozlar tamamlanmadan aşıdan tam koruma beklenmemelidir.

Aşı süreci tamamlandıktan sonra ne olur?

HPV aşısı tamamlandığında, bağışıklık sistemi HPV’nin yüksek riskli türlerine karşı uzun süreli koruma sağlar. Ancak bu koruma %100 değildir. Bu nedenle, kadınların düzenli rahim ağzı kanseri taramalarını (Smear / HPV DNA testi) yaptırmaya devam etmesi gerekir.

HPV Aşısı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1. HPV aşısı kanser yapar mı?

Hayır. HPV aşısı, kansere yol açan virüs türlerine karşı koruma sağlar. Aşı, canlı virüs içermez ve hücre mutasyonuna neden olmaz.

2. Aşı olduktan sonra smear testi yaptırmak gerekir mi?

Evet. HPV aşısı yüksek oranda koruyucudur ancak %100 değildir. Bu yüzden aşılanan kadınlar da düzenli smear veya HPV DNA testi yaptırmalıdır.

3. HPV aşısı erkeklere de yapılır mı?

Evet. Erkeklerde genital siğil, anüs ve ağız içi kanserlerine karşı koruma sağlar. Ayrıca virüsün yayılmasını azaltır.

4. Aşı cinsel ilişki sonrası etkisiz mi olur?

Hayır, ancak en etkili koruma virüsle temas olmadan önce sağlanır. Daha önce HPV’ye maruz kalmış kişilerde aşının koruyuculuğu sınırlı olabilir ama yine de fayda sağlar.

5. Aşının etkisi ne kadar sürer?

Mevcut çalışmalar, aşının en az 10–15 yıl koruyucu olduğunu gösteriyor. Şu anda rutin bir hatırlatma (rapel) dozu önerilmiyor.

6. HPV aşısı hamilelikte yapılabilir mi?

Hayır. Gebelik döneminde aşı önerilmez. Ancak hamilelik fark edilmeden aşı yapılmışsa endişe edilmesine gerek yoktur. Dozlar doğumdan sonra tamamlanabilir.

7. HPV taşıyıcısı olan biri aşı olabilir mi?

Evet. Aşı, mevcut enfeksiyonu tedavi etmez ama kişi farklı HPV türlerine karşı korunabilir. Bu nedenle taşıyıcı olanlar da aşıdan fayda görebilir.

8. HPV aşısı devlet tarafından karşılanıyor mu?

Türkiye'de şu an için HPV aşısı SGK kapsamında değil. Ancak bazı belediyeler ve kurumlar belirli yaş gruplarına ücretsiz aşılama kampanyaları yapabiliyor.

9. Aşı olduktan sonra tekrar HPV bulaşır mı?

Aşı sadece belirli HPV türlerine karşı koruma sağlar. Aşılı kişiler yine de farklı tiplere maruz kalabilir ama hastalık riski büyük ölçüde azalır.

10. HPV aşısı kısırlığa neden olur mu?

Hayır. HPV aşısının doğurganlık üzerinde olumsuz bir etkisi bulunmamaktadır. Aksine, kanser riskini azaltarak sağlıklı gebelik şansını korur.

HPV aşısı, kişisel bir sağlık kararıdır. En doğru yönlendirme için bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanıyla ya da enfeksiyon hastalıkları doktoruyla görüşmeniz önerilir.

HPV Aşısı Nedir? HPV Aşısı Kimlere ve Nasıl Yapılır?