FISH, PCR ve NGS Yöntemleri Arasındaki Farklar Nelerdir?
FISH Yöntemi Nedir, Nasıl Çalışır?
FISH (Fluorescence In Situ Hybridization), DNA veya kromozom üzerindeki belirli genetik bölgeleri floresan boya ile işaretleyerek görüntülemeye yarayan bir tekniktir. Tüp bebek tedavisinde özellikle embriyolardaki kromozomal sayısal bozuklukların (örneğin Down sendromu, Turner sendromu) tespiti için kullanılır.
FISH yöntemiyle embriyodan alınan hücreye özel DNA probları uygulanır. Bu problar, belirli kromozomlara bağlanır ve mikroskop altında floresan sinyaller olarak görünür. Bu sayede hangi kromozomdan fazla veya eksik olduğu tespit edilebilir.
Ancak FISH yöntemi sınırlı sayıda kromozomu analiz edebilir. Genellikle 5 ila 12 kromozom incelenebilir. Bu, tüm genomu kapsamak isteyen analizlerde yetersiz kalabilir.
PCR Tekniği Ne İşe Yarar?
PCR (Polymerase Chain Reaction), DNA’nın belirli bölgelerinin milyarlarca kez çoğaltılarak analiz edilmesini sağlayan moleküler bir tekniktir. Küçük miktarda genetik materyalden anlamlı ve okunabilir sonuçlar elde etmeyi mümkün kılar.
Tüp bebek tedavisinde PCR, tek gen hastalıklarının (örneğin kistik fibrozis, talasemi, SMA) embriyoda olup olmadığını tespit etmek için kullanılır. Genellikle embriyodan alınan bir hücreden DNA elde edilir ve ilgili genetik bölge çoğaltılarak analiz edilir.
PCR, hızlı sonuç verir ve oldukça duyarlıdır. Ancak sadece hedeflenen bölge hakkında bilgi sağlar; yani kapsamlı bir tarama için uygun değildir.
NGS Nedir, Diğerlerinden Farkı Nedir?
NGS (Next Generation Sequencing) yani Yeni Nesil Dizileme, tüm genomun ya da hedeflenmiş gen bölgelerinin detaylı ve yüksek çözünürlükte analiz edilmesini sağlar. Tüp bebekte preimplantasyon genetik tanı (PGT) veya tarama (PGS) kapsamında kullanılır.
NGS ile tüm kromozomlar incelenebilir, hem sayısal hem de yapısal bozukluklar tespit edilebilir. Aynı zamanda tek gen hastalıkları ve küçük DNA mutasyonları da bu teknolojiyle analiz edilebilir. En büyük avantajı geniş kapsamlı, güvenilir ve yüksek doğrulukta bilgi sunmasıdır.
Ancak diğer yöntemlere göre daha maliyetlidir ve analiz süresi daha uzundur. Bu yüzden bazı merkezlerde sadece yüksek riskli durumlarda veya başarısız IVF öyküsünde tercih edilir.
Hangi Test Ne Zaman Tercih Edilmeli?
Genetik test seçiminde önemli olan nokta, çiftin klinik durumu, aile öyküsü ve tanı ihtiyacıdır. İşte en yaygın kullanım senaryoları:
FISH: Kısıtlı sayıda kromozomal bozukluğun hızlı şekilde tespit edilmesi istenen durumlarda, özellikle ileri anne yaşı, tekrarlayan düşükler ya da önceki gebelikte kromozom anomalisi varsa tercih edilir.
PCR: Ailede bilinen bir tek gen hastalığı (örneğin kistik fibrozis, SMA, Duchenne) varsa, taşıyıcı çiftlerde uygulanır. Embriyoda hastalıklı genin olup olmadığına net yanıt verir.
NGS: Hem kromozom sayısal anormallikleri hem de genetik mutasyonların taranması gereken durumlarda kullanılır. Başarısız IVF öyküsü olan çiftlerde, ileri yaşta gebelik planlayanlarda veya nedeni açıklanamayan infertilitede önerilir.
Tıbbi gereklilik olmadan sosyal nedenlerle genetik test yapılması birçok ülkede yasal olarak sınırlandırılmıştır. Bu nedenle test öncesi mutlaka genetik danışmanlık alınmalıdır.
FISH, PCR ve NGS’nin Avantaj-Dezavantaj Karşılaştırması
| Özellik | FISH | PCR | NGS |
|---|---|---|---|
| Ne tespit eder? | Belirli kromozomal bozukluklar | Belirli genetik mutasyonlar | Kapsamlı kromozomal + genetik analiz |
| Kapsam | Sınırlı kromozom (5–12) | Hedeflenen tek gen | Tüm genom veya hedefli panel |
| Hız | Orta | Çok hızlı | Daha uzun süre |
| Maliyet | Orta | Düşük | Yüksek |
| Kullanım alanı | Kromozom anomalisi riski | Ailevi hastalık taşıyıcılığı | Kapsamlı tarama, ileri tanı |
| Hassasiyet | Orta | Yüksek | Çok yüksek |
Bu tablo, hangi yöntemin hangi durumda tercih edilmesi gerektiğine dair hızlı bir özet sunar. Özellikle tüp bebek tedavisi planlayan çiftler için doğru test seçimi, hem sağlıklı bir gebelik hem de başarı oranını artırmak açısından kritik öneme sahiptir.
Genetik Testler Hangi Hastalıklar İçin Yapılır?
Tüp bebek tedavilerinde genetik testler yalnızca cinsiyet seçimi için değil, çeşitli hastalıkların embriyoda taşınıp taşınmadığını tespit etmek için kullanılır. Sıklıkla taranan hastalıklar şunlardır:
Talasemi
Kistik fibrozis
Spinal Musküler Atrofi (SMA)
Duchenne Musküler Distrofi
Fragile X sendromu
Down, Turner, Edwards sendromları
Y kromozomu mikrodelesyonları
BRCA mutasyonları (kanser riski için)
Doğru genetik test ile bu hastalıkların taşındığı embriyolar tespit edilip elenir, sadece sağlıklı embriyolar transfer edilerek sağlıklı bir gebelik şansı artırılır.
