Polikistik Over Sendromu (PCOS) Nedir, Belirtileri Nelerdir?
Polikistik Over Sendromu Nedir?
Polikistik Over Sendromu (PCOS), yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist benzeri yapıların oluştuğu, hormon dengesizliğiyle seyreden yaygın bir kadın sağlığı sorunudur. Adı “kist” içerse de aslında bu yapılar gerçek kist değil, olgunlaşamayan yumurta folikülleridir.
PCOS; adet düzensizliği, yumurtlama problemleri ve erkeklik hormonlarının artışıyla karakterizedir. Genellikle üreme çağındaki kadınları etkiler ve her 10 kadından yaklaşık 1’inde görülür. Tedavi edilmediğinde sadece doğurganlığı değil, insülin direnci, obezite ve hatta diyabet gibi uzun vadeli sağlık sorunlarını da beraberinde getirebilir.
Polikistik Over Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Polikistik Over Sendromu belirtileri kişiden kişiye değişebilir. En sık görülen bulgular şunlardır:
Adet düzensizliği: Seyrek, düzensiz ya da hiç adet görmeme
Yumurtlama problemleri: Gebe kalmada zorluk
Hirsutizm (aşırı tüylenme): Yüz, çene, göğüs ve karın gibi bölgelerde artmış tüylenme
Akne ve yağlı cilt
Saç dökülmesi: Erkek tipi dökülme (alın ve tepe bölgesinde)
Kilo alımı, özellikle bel çevresinde yağlanma
İnsülin direnci ve kan şekeri dengesizlikleri
Bazı kadınlar zayıf olmasına rağmen PCOS bulguları taşıyabilir. Bu nedenle sadece kilo üzerinden değerlendirme yapmak yanıltıcı olabilir.
Polikistik Over Sendromu Neden Olur?
Polikistik Over Sendromunun kesin nedeni bilinmemekle birlikte birkaç temel etken öne çıkmaktadır:
Genetik yatkınlık: Ailede PCOS öyküsü varsa risk artar.
İnsülin direnci: Vücut insüline karşı direnç geliştirdiğinde, yumurtalıklar daha fazla androjen (erkeklik hormonu) üretir.
Hormon dengesizliği: Özellikle LH (luteinize edici hormon) ve testosteron seviyelerinde artış söz konusudur.
Yaşam tarzı faktörleri: Yüksek karbonhidratlı beslenme, stres, hareketsizlik PCOS riskini artırabilir.
PCOS bir “yumurtalık hastalığı” gibi görünse de aslında tüm vücudu etkileyen sistemik bir endokrin bozukluktur.
Polikistik Over Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
PCOS tanısı koymak için tek bir test yeterli değildir. Teşhis, şikayetlerin değerlendirilmesi, muayene bulguları ve bazı laboratuvar + görüntüleme sonuçlarının birlikte yorumlanmasıyla konur. En çok kullanılan kriter Rotterdam kriterleridir. Tanı için bu üç maddeden en az ikisi aranır:
Adet düzensizliği veya yumurtlama eksikliği
Hiperandrojenizm: Erkeklik hormonlarının artışı (kanda ya da klinik olarak tüylenme/akne)
Ultrasonda polikistik over görünümü: Yumurtalıklarda 12’den fazla küçük folikül (2–9 mm) veya yumurtalık hacminin artması
Ayrıca şu testler de yapılabilir:
Hormon testleri: LH, FSH, total testosteron, DHEAS, prolaktin, TSH
Kan şekeri ve insülin düzeyi: İnsülin direnci olup olmadığını anlamak için
Ultrason: Yumurtalıkların büyüklüğü ve kist benzeri yapıların sayısı değerlendirilir
PCOS teşhisi konduğunda, hastanın sadece üreme sağlığı değil, metabolik riskleri de göz önünde bulundurularak izlenmesi gerekir.
Polikistik Over Sendromu Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
PCOS’un tedavisi hastaya özeldir; hedeflenen şey semptomları kontrol altına almak, hormonal dengeyi sağlamak ve gelecekteki sağlık risklerini azaltmaktır. Tedavi planı aşağıdaki unsurlara göre değişir:
1. Adet Düzensizliği ve Hormon Dengesizliği İçin:
Doğum kontrol hapları: Adet düzenler, testosteron üretimini baskılar
Antiandrojen ilaçlar: Tüylenme ve akneyi azaltır
Progesteron içeren tedaviler: Rahim iç tabakasını korur
2. Çocuk Sahibi Olmak İsteyenler İçin:
Yumurtlama tedavisi: Klomifen sitrat, letrozol gibi ilaçlarla ovulasyon (yumurtlama) uyarılır
İnsülin direncine yönelik tedavi: Metformin, hem kilo kontrolüne hem yumurtlamaya yardımcı olabilir
Tüp bebek: İlaçlara yanıt vermeyen durumlarda
3. İnsülin Direnci ve Kilo Sorunu İçin:
Metformin veya gliflozin grubu ilaçlar
Diyet ve egzersiz programları
Tedavi sürecinde düzenli takip önemlidir. PCOS tedavisi "geçici" değil, uzun vadeli yönetim gerektirir.
Polikistik Over Sendromunda Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri
Polikistik Over Sendromu olan kadınlar için en az ilaç tedavisi kadar önemli olan şey: yaşam tarzı değişiklikleridir. Özellikle insülin direnci olan bireylerde şu adımlar büyük fark yaratabilir:
Düşük glisemik indeksli beslenme: Beyaz ekmek, şekerli içecekler, rafine karbonhidratlardan uzak durulmalı
Protein ve lif ağırlıklı diyet: Doygunluk hissi artırır, kan şekeri dengelenir
Düzenli egzersiz: Haftada en az 3 gün, 30-45 dakikalık tempolu yürüyüş bile etkili olur
Uyku düzeni: Uyku bozuklukları hormonları doğrudan etkiler
Stres yönetimi: Kortizol yüksekliği PCOS belirtilerini kötüleştirebilir
Küçük ama kararlı adımlarla, hem hormon dengesi sağlanabilir hem de doğurganlık şansı artabilir.
Polikistik Over Sendromu Zayıf Kadında Olur mu?
Evet, PCOS sadece kilolu kadınlarda görülmez. Zayıf PCOS olarak adlandırılan formda kişi vücut kitle indeksine göre normal kiloda olsa bile hormonal dengesizlik ve yumurtlama problemleri mevcuttur.
Zayıf PCOS’lu kadınlar genellikle:
Adet düzensizliği,
Sivilce, tüylenme gibi belirtiler,
Yumurtlama bozukluğu,
İnsülin direnci olmadan da testosteron yüksekliği
ile başvurur. Bu grupta tanı koymak daha zor olabilir çünkü dış görünüm yanıltıcıdır. Ancak ultrason ve kan testleri tanıda yol gösterir. Tedavi yine kişiye özel planlanır.
Polikistik Over Sendromu Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Polikistik Over Sendromu zaman içinde sadece adet düzenini değil, kadının genel sağlığını da etkileyebilir. Tedavi edilmezse şu riskler ortaya çıkabilir:
Kısırlık: Yumurtlamanın kronik olarak bozulması
Endometrial hiperplazi: Rahim iç tabakasının aşırı kalınlaşması → kanser riski
Tip 2 diyabet: İnsülin direnci zamanla şeker hastalığına dönüşebilir
Kolesterol yüksekliği ve kalp-damar hastalıkları
Depresyon ve anksiyete: Hormonal dengesizlikler ruh sağlığını da etkileyebilir
Bu nedenle PCOS’un takibi ve yönetimi, sadece çocuk isteği olan kadınlar için değil, her yaştaki kadınlar için önemlidir.
Polikistik Over Sendromu Olan Kadın Hamile Kalabilir mi?
Evet, PCOS’lu kadınlar hamile kalabilir. Ancak çoğu zaman yumurtlama düzensizliği nedeniyle doğal yolla gebelik şansı azalır. İyi haber şu ki, doğru yaklaşımla gebe kalma ihtimali ciddi şekilde artar.
Yaşam tarzı değişikliği (diyet ve egzersiz) ile ovulasyon geri dönebilir.
Yumurtlama uyarıcı ilaçlar ile çoğu kadın tedaviye olumlu yanıt verir.
Gerekirse aşılama veya tüp bebek gibi yardımcı üreme teknikleri devreye girer.
Yani PCOS’lu olmak, kesin kısırlık anlamına gelmez. Sabır ve doğru tedavi ile pek çok kadın sağlıklı bir gebelik geçirebilir.
